คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาขับลม
ยาขับลมลม ยาลดแก๊ส แบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่ม ตามกลไกการออกฤทธิ์ ดังนี้
1. ยากลุ่มที่ทำให้หูรูดของทางเดินอาหารเปิด
ยากลุ่มนี้ ได้แก่ พวกน้ำมันหอมระเหยที่สกัดจากพืชต่างๆ เมื่อกินยากลุ่มนี้เข้าไปแล้วจะรู้สึกอุ่นที่ทางเดินอาหาร ยาจะทำให้หูรูดทางเดินอาหารส่วนล่างเปิดออก และขับไล่ลมหรือแก๊สออกทางทวารหนัก ยากลุ่มนี้ขับลมได้ดี ควรกินก่อนอาหาร ตัวอย่างของยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ เอ็ม คาร์มิเนทิฟ (M. Carminative) ยาธาตุน้ำแดง ยาธาตุน้ำขาว น้ำมันซินนามอน (Cinnamon) น้ำมันเปปเปอร์มิ้นท์ (Peppermint) น้ำมันเฟนเนล (Fennel)
ยากลุ่มนี้มีข้อจำกัด คือ ยาธาตุน้ำแดงและยาธาตุน้ำขาว มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ จึงไม่ควรใช้ในหญิงมีครรภ์และให้นมบุตร ตลอดจนคนไข้ที่เป็นโรคหัวใจหรือโรคไต
หมายเหตุ: ยาธาตุน้ำแดง: ใช้บรรเทาอาการปวดท้อง จุก/เสียดท้อง แน่นท้องจากอาหารไม่ย่อย ส่วนยาธาตุน้ำขาว: นอกจากบรรเทาอาการท้องเฟ้อ ยังใช้บรรเทาอาการท้องเสียจากทางเดินอาหารติดเชื้อชนิดไม่รุนแรง
2. ยากลุ่มต้านการเกิดฟอง
ยากลุ่มนี้จะออกฤทธิ์ลดแรงตึงผิวของฟองก๊าซในกระเพาะอาหารและลำไส้ ทำให้ฟองก๊าซไม่จับตัวเป็นก้อน หรือทำให้ฟองก๊าซที่เป็นก้อนแตกกระจาย และถูกขับออกมาทางปากด้วยการเรอ ทำให้การดูดซึมยาและสารอาหารต่างๆ ในกระเพาะและลำไส้เล็กดีขึ้น นอกจากนี้ ยายังป้องกันไม่ให้เมือกเกาะหุ้มฟองอากาศเหล่านี้ ทำให้เรอ ขับลม หรือผายลม ได้สะดวกขึ้น ตัวอย่างของยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ ไซเมทิโคน (Simethicone) และ ซิลิคอน เมทิลโปลีไซโลเซน (Silicone methylpolysiloxane)
ยากลุ่มนี้ ถ้าเป็นยาเม็ดต้องเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืน ส่วนที่เป็นยาน้ำมักผสมกับยาลดกรด และหญิงมีครรภ์ไม่ควรใช้ นอกจากแพทย์สั่ง
3. ยากลุ่มที่มีฤทธิ์ดูดซับ
ยากลุ่มนี้สามารถดูดซับฟองแก๊ส/ก๊าซ มาไว้ที่อนุภาคของมันได้ เป็นการช่วยกำจัดก๊าซ หรือลมที่มีมากในกระเพาะอาหาร ทำให้ลมในกระเพาะอาหารลดลงได้ ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้เช่น ผงถ่านที่มีขนาดอนุภาคเล็กละเอียดอย่างมาก มีพื้นที่ผิวในการดูดซับก๊าซมากและแตกตัวเร็ว ทำให้ยาออกฤทธิ์ได้เร็ว
ยากลุ่มนี้ควรกินก่อนหรือหลังกินยาอื่น 2 ชั่วโมง โดยหญิงมีครรภ์และให้นมบุตรสามารถกินได้
อนึ่ง นอกจากยาขับลมดังกล่าวข้างต้น สมุนไพรไทยหลายชนิด ซึ่งรวมถึง "ยาหอม" ก็ช่วยขับลม และบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ได้ผลดี เช่น ขิง น้ำขิง ขมิ้นชัน กานพลู ชะพลู พริกไทย กะเพรา ดีปลี กระเทียม เปล้าน้อย ลูกกระวาน เกล็ดสะระแหน่ เป็นต้น