คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาจิตเวช
ยารักษาอาการทางจิตเวช แบ่งตามวัตถุประสงค์ในการใช้ได้เป็น 4 ประเภท ได้แก่
|
ประเภทยา |
ข้อบ่งใช้ |
กลไกการออกฤทธิ์ |
ผลข้างเคียง |
ตัวอย่างยา |
|
ใช้รักษาโรคจิตเภท รักษาอาการหวาดระแวง (Paranoid) |
ยับยั้งการหลั่ง Dopamine |
คอเอียง อาการเกร็งหลังแอ่น กลอกตาไปมา กระวนกระวาย ตื่นเต้น อยู่ไม่สุข ความดันโลหิตต่ำ ปัสสาวะไม่ออก ท้องผูก ง่วงนอน ตาพร่ามัว สับสน มึนงง |
|
|
ใช้รักษาโรควิตกกังวล (Anxiety disorder) เครียด หวาดกลัว ใช้เป็นยานอนหลับ |
กดการทำงานของสมอง (Cerebral cortex) ช่วยคลายเครียดกังวลใจ ช่วยให้นอนหลับ |
ง่วงนอน กล้ามเนื้อทำงานไม่ประสานกัน ความดันโลหิตต่ำ เกิดกลุ่มอาการขาดยาถ้าหยุดยาทันที |
|
|
ใช้รักษาโรคซึมเศร้า (Depressive disorder) ในผู้ป่วยอารมณ์สองขั้ว (Bipolar disorder) และในโรควิตกกังวล |
ออกฤทธิ์เพิ่มความเข้มข้นของ สาร Serotonin และ สาร Norepinephrine /Noradrenaline (NE: สารที่ช่วยให้ร่างกายตอบสนองต่อความเครียด) ทำให้อารมณ์ดีขึ้น |
ชีพจรเต้นเร็ว ความดันโลหิตเปลี่ยน ปากแห้ง หลงลืม ตาพร่ามัว ท้องผูก ปัสสาวะคั่ง คลื่นไส้ เบื่ออาหาร |
|
|
ใช้รักษาภาวะ/โรคอารมณ์แปรปรวน (Mood disorder) และโรคซึมเศร้า
|
ทำให้การทำงานส่วนที่มีประสิทธิภาพของ Norepinephrine (Active nore pinephrine) ในสมองลดลง |
สับสน ง่วงนอน เบื่ออาหาร กระหายน้ำ ปัสสาวะบ่อย |
|
นอกจากนี้ยาทางจิตเวช ยังอาจแบ่งได้อีกแบบ โดยเป็น 2 ประเภท คือ
ก. ยาที่ออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทในสมอง ที่ใช้บ่อย เช่น
- ยับยั้ง Dopamine: ได้แก่ Chlorpromazine, Haloperidol, Perphenazine, Fluphenazine
- กระตุ้น GABA receptor : ได้แก่ Lorazepam , Diazepam , Clorazepate dipotassium
- ยับยั้งการหลั่ง 5 - HT : ได้แก่ Chlorpromazine , Perphenazine
- ยับยั้งการทำลาย 5 - HT : ได้แก่ Amitriptyline , Fluoxitine
- ยับยั้งการทำงานของ Norepinephrine : ได้แก่ Amitriptyline
ข. ยาประเภทอื่นๆ: ได้แก่
- Typical antipsychotic หรือ First generation antipsy chotic คือ ยารุ่นแรกหรือยาหลักที่ใช้รักษาโรคทางจิตเวช หรือเรียกว่า ยารักษาโรคจิตเวชกลุ่มเก่า เป็นยาที่ทำให้ตัวรับสาร Dopamine ไม่ทำงานเป็นหลัก ได้แก่ Haloperidol, Perphenazine, Chlorpromazine
- Atypical antipsychotic หรือ Second generation antipsychotic คือ ยารักษาโรคจิตเวชกลุ่มใหม่ เป็นยาในรุ่นที่สองที่ค้นคิดได้ โดยเป็นยาที่ยับยั้งทั้งตัวรับของ Serotonin (Serotonin recep tor) และตัวรับของ Dopamine (Dopamine receptor) ได้แก่ Olanzapine, Risperidone, Quetiapine, Aripiprazole