คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาถ่ายพยาธิ
ยาถ่ายพยาธิ (Anthelmintic Drugs / Antiparasitic drugs) หมายถึง ยาที่ออกฤทธิ์ให้พยาธิขาดพลังงานหรือเป็นอัมพาต ทำให้ร่างกายสามารถขับพยาธิออกมาได้ทางการถ่ายอุจจาระ เป็นยาที่ใช้ได้ทั้งในคนและในสัตว์ เช่น สุนัข แมว หมู ม้า แกะ และวัว
ยาถ่ายพยาธิ แบ่งประเภทต่างๆ ตามโครงสร้างทางเคมีได้ดังนี้
ลำดับ |
ประเภทของยาถ่ายพยาธิ |
อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา |
ข้อควรระวังในการใช้ยา |
1 |
ยาพิเพอราซีน (Piperazine) |
คลื่นไส้ อาเจียน ตัวสั่น ปวดศีรษะ ง่วงซึม มึนงง ปวดท้อง ท้องเสีย มองภาพไม่ชัด มีไข้ ปวดข้อ |
ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยา Piperazine ในผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก เพราะอาจทำให้อาการของโรคลมชักแย่ลง และระวังการใช้ยา Piperazine ร่วมกับยา Chlorpromazine ยา Pyrantel |
2 |
ยากลุ่มอนุพันธ์ของสารประกอบเตตระไฮโดรไพริมิดีน (Tetrahydropyrimidine derivatives) เช่น ไพแรนเทล (Pyrantel) อ๊อกแซนเทล (Oxantel) |
คลื่นไส้ อาเจียน ง่วงซึม มึนงง นอนไม่หลับ ปวดศีรษะ ปวดท้อง ท้องเสีย เบื่ออาหาร ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น กล้ามเนื้ออ่อนแรง |
ระวังการใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ที่มีการทำงานของตับบกพร่อง เพราะยาส่งผลให้ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น จึงอาจทำให้อาการของโรคตับแย่ลง |
3 |
ยากลุ่มสารประกอบอิมิดาโซลไทอะโซล (Imidazothiazole derivatives) เช่น เลวาไมโซล (Levamisole) |
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ท้องเสีย ปวดท้อง การรับรสและกลิ่นผิดปกติ เหนื่อยล้า มึนงง ปวดศีรษะ |
ห้ามใช้ยานี้ในหญิงตั้งครรภ์และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ผู้ป่วยที่มีโรคข้อรูมาตอยด์ โรคไตขั้นรุนแรง โรคตับ และโรคหนังแข็ง |
4 |
ยากลุ่มอนุพันธ์ของสารประกอบเบนซิมิดาโซล (Benzimidazole derivatives) เช่น มีเบนดาโซล (Mebendazole) อัลเบนดาโซล (Albendazole) ไธอะเบนดาโซล (Thiabendazole) ฟลูเบนดาโซล (Flubendazole) ไตรคลาเบนดาโซล (Triclabendazole) |
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น ปวดศีรษะ มึนศีรษะ นอนไม่หลับ ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ |
ระวังการใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ที่มีการทำงานของตับบกพร่อง เพราะยาส่งผลให้ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น จึงอาจทำให้อาการของโรคตับแย่ลง |
5 |
ยากลุ่มอนุพันธ์ของสารประกอบซาลิซีลานิไลด์ (Salicylanilides derivatives) เช่น นิโคลซาไมด์ (Niclosamide) |
อาเจียน เบื่ออาหาร ท้องเสีย ปวดท้อง มึนงง ง่วงซึม การรับรสผิดปกติ |
การใช้ยา Niclosamide ต้องให้ยาระบาย/ยาแก้ท้องผูกร่วมด้วย เพื่อเร่งการบีบตัวของลำไส้/เร่งการระบายอุจจาระเพื่อป้องกันไม่ให้มีไข่ตกค้างอยู่ในระบบทางเดินอาหาร |
6 |
ยาไดเอทิลคาร์บามาซีน (Diethylcarbamazine) |
ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง ง่วงซึม |
ยาไดเอทิลคาร์บามาซีนอาจทำให้การมองเห็นผิดปกติ ควรต้องหลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะหรือการทำงานที่เกี่ยวข้องกับเครื่องจักร |
7 |
ยาพราซิควอนเทล (Praziquantel) |
คลื่นไส้ ปวดท้อง วิงเวียน ปวดศีรษะ ง่วงซึม ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น ชัก |
ห้ามใช้ยา Praziquantel รักษาโรคพยาธิตืดหมูในลูกตา (Ocular cysticercosis) เพราะอาจทำให้ลูกตาได้รับบาดเจ็บจากพยาธิที่ตายแล้ว |
8 |
ยาไพร์วิเนียม (Pyrvinium) |
คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย ผิวหนังไวต่อแสงแดด |
ยา Pyrvinium เป็นยาที่ทำให้อุจจาระและอาเจียนมีสีแดง อาการนี้จะหายไปได้เองภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังจากหยุดยานี้ |
9 |
ยาไอเวอร์เมคติน (Ivermectin) |
คลื่นไส้ อาเจียน เป็นไข้ ผื่นคัน หัวใจเต้นเร็ว ปวดศีรษะ ท้องเสีย มึนงง |
ห้ามใช้ยา Ivermectin ในผู้ป่วยที่มี Blood-brain barrier ผิดปกติ เช่น ผู้ป่วยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เพราะอาจทำให้ยาผ่านเข้าสู่สมองได้มากขึ้นจนทำให้เกิดพิษต่อสมองจนเป็นอันตราย |