คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาม่วง
ยาเจนเชียนไวโอเลต (Gentian violet) หรือ คริสตัลไวโอเลต (Crystal violet) หรือที่เรียกทั่วไปว่า “ยาม่วง” เป็นยาน้ำประเภทสารละลายสีม่วง เป็นน้ำยาฆ่าเชื้อที่เป็นยาทาภายนอกเพื่อรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา โดยเฉพาะโรคเชื้อราของผิวหนังและเชื้อราช่องปาก นอกจากนี้เจนเชียนไวโอเลตยังเป็นสารเริ่มต้นที่ใช้ในอุตสาหกรรมการย้อมสีและในห้องทดลองใช้เพื่อแบ่งประเภทของแบคทีเรียซึ่งมีศัพท์เรียกเฉพาะว่า ‘การย้อมแกรม (Gram’s method)’
กลไกการออกฤทธิ์ของยาเจนเชียนไวโอเลตคือ ตัวยาจะซึมเข้าผนังเซลล์ของเชื้อโรคและก่อให้เกิดภาวะเป็นพิษกับสารพันธุกรรมดีเอ็นเอ ส่งผลให้เชื้อโรคหยุดการแบ่งเซลล์และตายลงในที่สุด
- ในผู้ป่วยบางราย ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการบวมแดงตรงรอยที่ทาหรือระคายเคืองในบริเวณที่ทายา
- ในกรณีที่แพ้ยานี้ อาจพบอาการ
- หน้าบวม
- ปากบวม
- มีผื่นคันขึ้น
- หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
- ห้ามใช้ในบริเวณที่มีบาดแผล
- ห้ามใช้ยานี้กับเด็กแรกเกิดและเด็กทารกที่ยังไม่หย่านมของมารดาด้วยอาจก่อให้เกิดแผลในบริเวณที่ใช้ยา
- หลีกเลี่ยงการป้ายยานี้ในบริเวณหัวนมมารดาที่ยังเลี้ยงบุตรด้วยน้ำนมตนเอง เพราะจะทำให้หัวนมแห้งและแตกได้
- การใช้ยากับหญิงตั้งครรภ์ หญิงที่เลี้ยงบุตรด้วยน้ำนมตนเอง ยังไม่พบรายงานว่าก่อโทษต่อทารก แต่เพื่อความปลอดภัยควรปรึกษาแพทย์ที่ดูแลก่อนใช้ยานี้ เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
- เมื่อใช้ยานี้ 2 - 3 วันแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรต้องกลับไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาประเมินปรับการรักษาใหม่
- การป้ายยานี้ในปาก ให้ใช้ปริมาณยาที่เหมาะสม ป้ายตรงบริเวณที่มีการติดเชื้อเท่านั้น ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยานี้มากเกินความจำเป็นด้วยผู้ป่วยบางรายอาจกลืนยาและมีอาการระคายเคืองในกระเพาะอาหารและลำไส้ตามมา
- ระวังมิให้ยากระเด็นเข้าตา
- ระวังยาเปื้อนเสื้อผ้า
- หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ในรูหูกับผู้ป่วยที่มีเยื่อแก้วหูทะลุ
- หยุดการใช้ยานี้ทันที หากพบอาการ บวม แดง ร้อน ในบริเวณที่ทายา