จิตวิทยาผู้ใหญ่ ตอนที่ 284: การเสริมแรง (1)

  • โดย ภู ภักดิ์วิไลเกียรติ
  • 20 กันยายน 2563
  • Tweet
จิตวิทยาผู้ใหญ่-284

      

มีผู้ชายคนหนึ่งกำลังตัดกิ่งไม้ที่ติดอยู่กับลำต้น ในขณะที่เขากำลังนั่งอยู่บนกิ่งไม้นั้น พฤติกรรมของเขาแสดงหลักการ (Principle) ของการวางเงื่อนไขการกระทำ (Operant Conditioning) ซึ่งผลที่ตามมา (Consequence) มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรม

ในกรณีนี้ผู้ชายคนนี้จะหล่นลงจากต้นไม้ (ที่ตามมา) ถ้าเขาตัดกิ่งไม้ที่ติดอยู่กับลำต้น (พฤติกรรม) นอกจากนี้ผลที่ตามมา จะทำให้คนตัดต้นไม้ ต้องคิดให้ดีก่อนที่เขาจะทำพฤติกรรมที่โง่เขลาอีกครั้ง ดังนั้นผลที่ตามมา จะส่งผลโดยตรงต่อพฤติกรรม

ในการวางเงื่อนไขการกระทำมีผลที่ตามมา อยู่ 2 ประเภทคือ สิ่งเสริมแรง (Reinforcement) และบทลงโทษ (Punishment) ยกตัวอย่างเช่น สาเหตหลักที่คุณตั้งใจเรียนหนังสือเตรียมสอบ ก็เพื่อต้องการคะแนนดี (สิ่งเสริมแรง) พลที่ตามมา ของการได้คะแนนดีจะเพิ่มโอกาสให้ตั้งใจเรียน เพื่อได้คะแนนสอบที่ดีในอนาคต

อีกตัวอย่าง มีโรงเรียนมัธยมปลาย (High school) แห่งหนึ่ง ที่ใช้บทลงโทษเพื่อลดอัตราการขาดเรียน (Absentee) ของนักเรียน นักเรียนที่มีจำนวนการหยุดเรียนโดยที่ไม่ได้ขออนุญาต (Unexcused) มากกว่า 8 ครั้งจะถูกทำให้สิ่งที่พวกเขาต้องการหายไป ([ไม่ได้เล่นฟุตบอล, ไม่ได้งานจบการศึกษา (Prom) เป็นต้น] ในการณีนี้ผลที่ตามมาของการลงโทษทำให้การขาดเรียน (Hookey) ลดลงจาก 15% เหลือ 4%

บางครั้งสิ่งเสริมแรงและบทลงโทษ ถูกนำมาใช้ควบคู่กันเพื่อควบคุม (Control) พฤติกรรมบางอย่าง ใช้ในการรักษา (Treating) อาการผิดปกติทางพฤติกรรมที่ผิดปรกติ (Behavioral disorder) ของโรคชอบกินของแปลก (Pica) ของผู้มีปัญญาอ่อน (Mental retardation) อันอาจนำไปสู่พิษสารตะกั่ว (Lead poisoning), ลำไส้อุดตัน (Intestinal blockage), และตัวกาฝาก (Parasite)

วอลท์มี (Walt) อายุ 15 ปีแล้วพบว่ามีอาการปัญญาอ่อนค่อนข้างลึกซึ้ง (Profound) หนึ่งในปัญหาของเขาคืออาการกินของแปลกอันรวมไปถึงการกินเศษกระดาษและเสื้อผ้า, สิ่งของโลหะ (Metal) และพลาสติก โดยเฉพาะชิปสี (Paint chip) อันทำให้เขาได้รับสารพิษจากตะกั่ว

ในการควบคุมการทานของแปลกของวอลท์ เขาได้รับถาด (Tray) ที่มีของที่ไม่ใช่อาหารอยู่ข้างใน (ชิปสีปลอมทำมาจากแป้ง) และอาหาร (ขนมคุกกี้) ทุกครั้งที่วอลท์หยิบอาหารเขาจะได้รับสิ่งสริมแรง (การชมเชย) ทุกครั้งที่เขาหยิบชิปสีกิน เขาจะได้รับบทลงโทษแบบอ่อนๆ (ล้างหน้าเขา 20 วินาที)

การรักษาแบ่งเป็น 2 ชุด ในชุดแรกของการฝึก วอลท์ เลือกกินสิ่งของที่ไม่ใช่อาหาร 10% - 80% ของเวลาทั้งหมด และในชุดที่ 2 (ขณะกำลังฝึก) วอล์ทได้รับสิ่งเสริมแรงด้วยคำชมเชยสำหรับการเลือกกินสิ่งที่เป็นอาหาร และโดนลงโทษด้วยการล้างหน้าเวลาที่เขาเลือกกินสิ่งของที่ไม่ใช่อาหาร ผลที่ตามมาเหล่านี้ได้ปรับเปลี่ยน (Modify) พฤติกรรมของเขาเป็นอย่างดี ดังนั้นเขาจึงเลือกสิ่งที่เป็นอาหารเป็นอย่างแรก

      

แหล่งข้อมูล:

  1. Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth -Thompson Learning.
  2. Operant conditioninghttps://en.wikipedia.org/wiki/Operant_conditioning[2020, September 12].
  3. B. F. Skinner - https://en.wikipedia.org/wiki/B._F._Skinner[2020, September 19].