ดีควาลิเนียม (Dequalinium)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 27 มีนาคม 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

 ดีควาลิเนียม (Dequalinium)  คือ สารเคมีในกลุ่ม Quaternary ammonium cation (สารเคมีที่มีคุณสมบัติเป็นยาฆ่าเชื้อ) ทางคลินิกนำมาใช้เป็นยาต่อต้านการเจริญเติบโตและกำจัดการแพร่กระจายของพวกเชื้อโรค  เช่น แบคทีเรีย,   ยีสต์ (Yeast, เชื้อรากลุ่มที่ใช้หมักอาหารแป้งและน้ำตาลได้) เชื้อรา และเชื้อไวรัสบางกลุ่ม รูปลักษณะของยาแผนปัจจุบันของยานี้จึงใช้เป็นยาต่อต้านแบคทีเรียแบบเฉพาะที่เช่น ทำเป็นยาลูกอมแก้เจ็บคอและรักษาแผลในปาก ซึ่งมีทั้งชนิดเป็นยาเดี่ยว หรือในต่างประเทศจะพบสูตรตำรับยาอมที่ผสมกับยาอื่นเช่น ยาชาเฉพาะที่ เช่นยา  Benzocaine, Cinchocaine, Lidocaine ร่วมเข้าไปด้วย หรือใช้เป็นยาเหน็บรักษาการติดเชื้อในบริเวณช่องคลอด แต่ก็มีข้อจำกัดคือ ยานี้ไม่สามารถต่อต้านการติดเชื้อแบคทีเรียชนิด Streptococci (แบคทีเรียชนิดก่อการติดเชื้อรุนแรง เช่น Strep throat, เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, ปอดบวม) ได้ ในบางครั้งแพทย์อาจนำไปใช้ในการต่อต้านเชื้อมาลาเรีย/ไข้จับสั่นอีกด้วย

 คณะกรรมการอาหารและยาของไทยจัดให้ยาดีควาลิเนียมอยู่ในประเภทยาอันตราย การใช้ยาจึงควรต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์ ผู้ป่วย/ผู้บริโภคไม่สมควรไปซื้อหายามารับประทานเอง

ดีควาลิเนียมมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ดีควาลิเนียม

ยาดีควาลิเนียมมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น

  • ใช้เป็นยาลูกอมแก้เจ็บคอ/ คออักเสบ รักษาแผลในช่องปาก             
  • ใช้เป็นยาเหน็บหรือยาสอดช่องคลอดในกรณีมีตกขาวอันเนื่องจากการติดเชื้อ

ดีควาลิเนียมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

 กลไกการออกฤทธิ์ของยาดีควาลิเนียมคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ต่อต้านและฆ่าเชื้อโรคทั้งในกลุ่มแบคทีเรียชนิดแกรมบวกและชนิดแกรมลบรวมถึงกลุ่มเชื้อราบางประเภท และเหมาะที่ใช้เป็นยาที่ออกฤทธิ์เฉพาะที่

ดีควาลิเนียมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาดีควาลิเนียมมีรูปแบบการจัดจำหน่าย: 

  • ยาลูกอม ขนาดความแรง 0.25 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาลูกอมที่ผสมร่วมกับยาอื่นเช่น Dequalinium chloride 0.250 มิลลิกรัม + Tyrothricin 1 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาเหน็บช่องคลอด ขนาด 10 มิลลิกรัม/เม็ด

ดีควาลิเนียมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาดีควาลิเนียมมีขนาดการบริหารยา/การใช้ยา เช่น

ก. สำหรับยาลูกอมแก้เจ็บคอ: เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 10 ปี: อมครั้งละ 1 เม็ดทุกๆ 3 ชั่วโมง ไม่ควรอมยาเกิน 8 เม็ด/วัน
  • เด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี: ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดถึงการใช้ยานี้ในเด็กกลุ่มวัยนี้ การใช้ยานี้ในเด็กกลุ่มวัยนี้จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

ข. สำหรับยาเหน็บช่องคลอดรักษาอาการตกขาว: เช่น

  • ผู้ใหญ่: เหน็บยาในบริเวณช่องคลอดครั้งละ 1 เม็ดก่อนนอนเป็นเวลา 6 วันต่อเนื่องเป็นอย่างต่ำ
  • เด็ก(นิยามคำว่าเด็ก): ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดถึงการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาดีควาลิเนียม ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น       

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาดีควาลิเนียมอาจจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมอม/เหน็บยาควรทำอย่างไร?

 เพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรใช้ยาดีควาลิเนียมตรงเวลา หากลืมอม/เหน็บยาดีควาลิเนียมสามารถใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดการใช้ยาเป็น 2 เท่า

ดีควาลิเนียมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาดีควาลิเนียมสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)  เช่น

ก. ยาลูกอม: อาจพบอาการเป็นแผลที่ลิ้นหลังการอมยานี้ หรือเกิดอาการแพ้ยานี้ได้

ข. ยาเหน็บช่องคลอด: อาจเกิดเลือดซึมออกในบริเวณที่เหน็บยา บางกรณีผู้ป่วยอาจมีอาการ แสบ คัน บริเวณช่องคลอด

มีข้อควรระวังการใช้ดีควาลิเนียมอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ดีควาลิเนียม เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยาเหน็บช่องคลอดกับสตรีที่ยังไม่เคยมีประจำเดือน
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร รวมถึงเด็ก การจะใช้ยากับผู้ป่วยกลุ่มนี้ต้องได้รับคำสั่งจากแพทย์เท่านั้น
  • ห้ามปรับขนาดการใช้ยาด้วยตนเอง
  • กรณียาเหน็บช่องคลอดต้องระวังการเกิดแผลในบริเวณช่องคลอดเมื่อมีการเหน็บยา
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาดีควาลิเนียมด้วย) ยาแผนโบราณ   อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร  ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ดีควาลิเนียมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

เนื่องจากรูปแบบของยาดีควาลิเนียมเป็นยาที่ใช้เฉพาะที่จึงยังไม่พบมีรายงานการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยารับประทานชนิดใดๆ

ควรเก็บรักษาเทอร์บูทาลีนอย่ควรเก็บรักษาดีควาลิเนียมอย่างไร?

 สามารถเก็บยาดีควาลิเนียม:

  • เก็บยาในอุณหภูมิห้องที่เย็น
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ดีควาลิเนียมมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาดีควาลิเนียม  มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต  เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Baron (แบรอน) Medicine Products
DEQUADIN (ดีกัวดิน) GSK
Deq (เดค) Atlantic Lab
Fluomizin (ฟลูโอมัยซิน) Medinova
V Day (วี เดย์) P P Lab

 

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Dequalinium   [2022,March26]
  2. https://www.drugs.com/international/dequalinium-chloride.html  [2022,March26]
  3. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Fluomizin/?q=dequalinium&type=brief [2022,March26]
  4. https://www.netdoctor.co.uk/medicines/mouth-teeth/a6534/dequadin-lozenges-dequalinium/  [2022,March26]
  5. https://go.drugbank.com/drugs/DB04209  [2022,March26]
  6. https://www.mims.com/India/drug/info/dequalinium/?type=full&mtype=generic#Dosage  [2022,March26]
  7. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=dequalinium  [2022,March26]