article detail

ออฟลอกซาซิน (Ofloxacin)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 9 กรกฎาคม 2565
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ: คือยาอะไร?
• ออฟลอกซาซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• ออฟลอกซาซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ออฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ออฟลอกซาซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ออฟลอกซาซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ออฟลอกซาซินอย่างไร?
• ออฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาออฟลอกซาซินอย่างไร?
• ออฟลอกซาซินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics)
• ควิโนโลน (Quinolones)
• หลอดลมอักเสบ (Bronchitis)
• โรคเรื้อน (Leprosy)
• ปอดบวมน้ำ (Pulmonary edema)
• การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน (Pelvic inflammatory disease)
• กระเพาะปัสสาวะอักเสบ (Cystitis)
• หนองใน (Gonorrhea)
• ปากมดลูกอักเสบ (Cervicitis)

บทนำ: คือยาอะไร?

ออฟลอกซาซิน (Ofloxacin) คือ ยาปฏิชีวนะที่ใช้รักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรียได้หลายระบบเช่น โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ, โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ, โรคติดเชื้อของตา, โรคติดเชื้อของหู, ซึ่งยานี้เป็นยารุ่นที่ 2 ของหมวดยา Quinolone

ยาออฟลอกซาซิน ยังจัดอยู่ในหมวดย่อยของยาที่เรียกว่า ฟลูออโรควิโนโลน/ Fluoroquinolones) ถูกวิจัยและพัฒนาโดยมียา Norfloxacin ซึ่งเป็นตันแบบและเป็นยารุ่นที่ 1 ในหมวด Quinolone เช่นเดียวกัน

ยาออฟลอกซาซินถูกจดสิทธิบัตรครั้งแรกในปี ค.ศ. 1982 (พ.ศ. 2525) และเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในชื่อการค้าว่า “Floxin” ด้วยยาออฟลอกซาซินเป็นยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์กว้าง สามารถต่อต้านเชื้อแบคทีเรียทั้งชนิดแกรมบวก (Gram+) และแกรมลบ (Gram-) ส่งผลให้มีประโยชน์ทางการแพทย์และถูกนำไปใช้รักษาโรคที่มีการติดเชื้อของแบคทีเรียได้หลากหลายอาทิเช่น

• โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ
• โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ และ
• โรคติดเชื้อในอวัยวะระบบสืบพันธุ์

*แต่ยาออฟลอกซาซิน ไม่สามารถใช้รักษา โรคจากการติดเชื้อซิฟิลิส อีกทั้งยังพบว่าระยะหลังมีการดื้อยาของเชื้อโกโนเรีย (Gonorrhea/โรคหนองใน) อีกด้วย

เราสามารถพบเห็นยาออฟลอกซาซินในรูปแบบของ ยาเม็ด, ยาน้ำชนิดรับประทาน, ยาฉีด, ตลอดจน ยาหยอดตา, และยาหยอดหู

จากการศึกษาด้านเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic, การศึกษาความเป็นไปของยา เมื่อยาเข้าสู่ร่างกาย) พบว่า ยาออฟลอกซาซินสามารถดูดซึมเข้าร่างกายหลังรับประทานได้ประมาณ 85 - 95% และจะเข้าจับกับโปรตีนในกระแสเลือดประมาณ 32% ตัวยานี้สามารถรวมตัวกับน้ำดีซึมผ่านไปกับของเหลวในร่างกายผ่านเข้ารกและน้ำนมของมารดาได้ และร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 4 - 5 ชั่วโมงในการกำจัดยานี้ประมาณ 50% ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านไปกับปัสสาวะและส่วนน้อยไปกับอุจจาระ

คณะกรรมการอาหารและยาของไทย บรรจุยาออฟลอกซาซิน ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติในรูปแบบของยารับประทานและยาหยอดหู การเลือกใช้ยานี้ให้เหมาะสมกับอาการโรครวมถึงป้องกันการดื้อยาของเชื้อโรคเป็นหน้าที่ของแพทย์ และผู้ป่วยต้องใช้ยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด ไม่หยุดยาหรือซื้อยานี้ใช้ด้วยตนเอง

ออฟลอกซาซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ออฟลอกซาซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาออกฟลอกซาซินคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของ เอนไซม์ 2 ชนิดในตัวแบคทีเรีย คือ Topoisomerase IV และ DNA gyrase enzyme ทำให้กระบวนการในการสร้างสารพันธุกรรม รวมถึงการสร้างและการแพร่พันธุ์ของตัวแบคทีเรียหยุดลง จึงทำให้มีฤทธิ์ในการรักษาตามสรรพคุณ

ออฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาออฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

• ยาเม็ด ขนาด 100 และ 200 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาหยอดตา ขนาดความแรง 3 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
• ยาหยอดหู ขนาดความแรง 3 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

ออฟลอกซาซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาออฟลอกซาซินมีขนาดรับประทาน เช่น

• ก. สำหรับโรคเรื้อน (Leprosy): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัม/วัน ระยะเวลาในการใช้ยาขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์
• ข. สำหรับโกโนเรีย/หนองใน(Uncomplicated gonorrhea): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัมครั้งเดียว
• ค. สำหรับหลอดลมอักเสบแบบเฉียบพลัน(Acute bacterial exacerbation of chronic bronchitis): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัมเช้า - เย็นเป็นเวลา 10 วัน
• ง. สำหรับปอดบวม(Community - acquired pneumonia): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัมเช้า - เย็นเป็นเวลา 10 วัน
• จ. สำหรับการติดเชื้อที่ผิวหนัง (Uncomplicated skin infections): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัมเช้า - เย็นเป็นเวลา 10 วัน
• ฉ. สำหรับรักษาปากมดลูกอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากเชื้อโกโนเรีย (Non - gonococcal cervicitis): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 200 - 300 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลา 7 วัน
• ช. สำหรับการติดเชื้อที่ท่อปัสสาวะ/ ท่อปัสสาวะอักเสบ และปากมดลูกอักเสบ อันมีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรีย Chlamydia trachomatis และ Neisseria gonorrhoeae : เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 200 - 300 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลา 7 วัน
• ซ. สำหรับอุ้งเชิงกรานอักเสบ/การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน: เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลา 14 วัน
• ฌ. สำหรับกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่ไม่รุนแรง(Uncomplicated cystitis): เช่น
  • ผู้ใหญ่: หากเกิดจากเชื้อ E.coli/Escherichia coli หรือเชื้อ Klebsiella pneumoniae, รับประทาน 200 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้ง เช้า – เย็น เป็นเวลา 3 วัน, ถ้าเป็นเชื้อชนิดอื่นที่ตอบสนองกับออฟลอกซาซินต้องเพิ่มเวลาการรับประทานเป็น 7 วัน
• ญ. สำหรับท่อทางเดินปัสสาวะอักเสบ/โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะที่รุนแรง(Complicated urinary tract infection): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 200 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้งเช้า – เย็น เป็นเวลา 10 วัน
• ฎ. สำหรับไข้ไทฟอยด์ (Typhoid fever): เช่น
  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 200 - 400 มิลลิกรัมวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลา 7 - 14 วัน

อนึ่ง:

• ขนาดยานี้ของผู้ป่วยที่มี โรคไต, โรคตับ จะถูกแพทย์ปรับตามสภาพร่างกายโดยต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
• สามารถรับประทาน ยาออฟลอกซาซิน ก่อนหรือพร้อม อาหารก็ได้
• เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดการใช้ยานี้ในเด็ก/อายุต่ำกว่า 18 ปียังไม่มีการศึกษาถึงผลข้างเคียงของยาอย่างชัดเจน
• ดังนั้นการใช้ยานี้ในเด็กจึงต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์เท่านั้น
• ยาหยอดตาและยาหยอดหู: ขนาดการใช้ยาขึ้นกับคำสั่งแพทย์

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์ หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาออฟลอกซาซิน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาออฟลอกซาซินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาออฟลอกซาซิน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ออฟลอกซาซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาออฟลอกซาซิน สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• คลื่นไส้อาเจียน
• ปวดท้อง
• ท้องเสีย
• ปวดหัว
• วิงเวียน
• นอนไม่หลับ
• จิต/ประสาทหลอน
• ช่องคลอดอักเสบ
• เส้นเอ็นอักเสบ (เอ็นบาดเจ็บ)
• เบื่ออาหาร
• มีอาการตัวสั่น
• ผิวหนังไวต่อแสงแดดเกินปกติ (ผื่นผิวหนังอักเสบ)

*อนึ่ง:

• หากมีอาการแพ้ยานี้ เช่น ขึ้นผื่น หายใจลำบาก ใจสั่น เป็นลมชัก ให้หยุดยาทันที แล้วรีบมาพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน และควรนำยาที่รับประทานอยู่มาให้แพทย์ดูด้วย

มีข้อควรระวังการใช้ออฟลอกซาซินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาออฟลอกซาซิน เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาออฟลอกซาซิน
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาในกลุ่ม Quinolones
• ห้ามใช้ยานี้ใน สตรีตั้งครรภ์ และ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำและยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน (Uncorrected hypokalaemia)
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก ผู้ป่วยโรคไต โรคตับ ผู้ป่วย โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงเอมจี (Myasthaenia gravis)
• ระวังการใช้ยานี้กับเด็กที่อายุน้อยกว่า 18 ปี และ ผู้สูงอายุ
• หลีกเลี่ยงการโดนแสงแดดจัดขณะใช้ยานี้
• ดื่มน้ำตามให้เพียงพอหลังรับประทานยานี
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาออฟลอกซาซินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ออฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาออฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาออฟลอกซาซิน ร่วมกับ ยา Probenecid จะทำให้ยาออฟลอกซาซินอยู่ในร่างกายได้นานขึ้นและส่งผลต่อการรักษา รวมถึงผลข้างเคียงที่อาจตามมาในเวลาเดียวกัน การใช้ยาร่วม กันจะต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
• การใช้ยาออฟลอกซาซิน ร่วมกับ ยาลดกรดสามารถลดการดูดซึมของยาออฟลอกซาซินได้ หากต้องใช้ยาร่วมกันควรรับประทานให้มีเวลาห่างกันอย่างน้อยประมาณ 2 ชั่วโมง
• การใช้ยาออฟลอกซาซิน ร่วมกับยา Cimetidine สามารถเพิ่มความเข้มข้นของยา ออฟลอกซาซินในกระแสเลือดได้ แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป
• การใช้ยาออฟลอกซาซิน ร่วมกับ ยาเบาหวาน ควรต้องควบคุมระดับน้ำตาลในกระแสเลือดให้เป็นปกติอย่างสม่ำเสมอ

ควรเก็บรักษาออฟลอกซาซินอย่างไร?

ควรเก็บรักษาออฟลอกซาซิน เช่น

• ยาชนิดรับประทาน: เก็บระหว่างอุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
• ยาหยอดตา และ ยาหยอดหู: เก็บระหว่างอุณหภูมิ 15 - 25 องศาเซลเซียส

อนึ่ง เก็บยานี้ทุกรูปแบบยา: เช่น

• เก็บในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดดและความชื้น
• ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
• ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ และ
• เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ออฟลอกซาซินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาออฟลอกซาซิน มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ofloxacin  [2022,July9]
2. https://www.mims.com/thailand/drug/info/ofloxacin?mtype=generic  [2022,July9]
3. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=ofloxacin  [2022,July9]
4. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Tarivid%20Otic%20Solution/?type=brief  [2022,July9]
5. https://www.drugs.com/mtm/ofloxacin.html  [2022,July9]
6. https://www.drugs.com/pro/ofloxacin.html  [2022,July9]
7. https://www.drugs.com/dosage/ofloxacin.html  [2022,July9]